توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis)

توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی هست که عاملش انگلی به نام Toxoplasma gondii می‌باشد. این انگل یکی از شایع‌ ترین انگل‌های دنیا است و می‌تونه انسان، حیوانات خون‌ گرم و به‌ ویژه گربه‌ها رو آلوده کنه.

 انتقال از حیوانات:

• گربه‌ها نقش اصلی در چرخه زندگی این انگل دارن؛ چون تنها میزبان نهایی هستن که انگل در روده‌شون تولیدمثل می‌کنه.

• انگل از طریق مدفوع گربه آلوده وارد محیط می‌شه و می‌تونه آب، خاک، میوه، سبزی یا غذای آلوده رو هم آلوده کنه.

• حیوانات مزرعه‌ای (مثل گاو، گوسفند، بز) هم ممکنه از طریق تغذیه از خاک آلوده، دچار انگل بشن.

 در انسان:

راه‌های انتقال:

1. تماس با مدفوع گربه آلوده (مثلاً هنگام تمیز کردن ظرف خاک گربه)

2. خوردن گوشت نیم‌پز یا خام (مثل کباب ناقص‌پز یا گوشت چرخ‌کرده آلوده)

3. شستن ناکامل میوه و سبزیجات

4. از مادر به جنین (در بارداری)

علائم در افراد سالم:

• معمولاً بی‌علامت یا خفیف

• گاهی علائمی شبیه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا: تب، درد عضلانی، تورم غدد لنفاوی

علائم در افراد با ضعف ایمنی (مثل بیماران HIV، بیماران پیوندی):

• مشکلات مغزی، چشمی، ریوی

• انسفالیت (التهاب مغز) که می‌تونه بسیار خطرناک باشه

در بارداری:

• اگر مادر در دوران بارداری مبتلا بشه، ممکنه انگل به جنین منتقل بشه

• می‌تونه باعث سقط، تولد نوزاد با ناهنجاری مغزی یا چشمی بشه

 پیشگیری:

• نپختن گوشت رو جدی نگیری!

• شستشوی کامل میوه و سبزیجات

• شستن دست‌ها بعد از تماس با خاک، حیوانات یا گوشت خام

• اگر گربه نگه می‌داری: استفاده از دستکش هنگام تمیز کردن ظرف خاک و دوری از تماس مستقیم با مدفوعش

• زنان باردار باید از تماس با گربه‌ها (مخصوصاً گربه‌های بیرونی) پرهیز کنن

تب مالت (Brucellosis)

تب مالت یک بیماری باکتریایی مشترک بین انسان و دام هست که توسط باکتری‌هایی از جنس Brucella ایجاد می‌شه. این بیماری در ایران نسبتاً شایعه، مخصوصاً در مناطق روستایی یا دام‌پروری.

عامل و منبع بیماری:

• باکتری‌های Brucella در انواع مختلف وجود دارن:

  • Brucella melitensis (از بز و گوسفند – شایع‌ترین و خطرناک‌ترین نوع در انسان)

  • Brucella abortus (از گاو)

  • Brucella suis (از خوک)

 حیوانات ناقل:

• گاو، گوسفند، بز، بز کوهی، خوک

• این حیوانات ممکنه بدون علائم ظاهری ناقل باشن.

 انتقال به انسان:

راه‌های اصلی انتقال عبارتند از:

1. مصرف شیر، پنیر، خامه و فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه

2. تماس مستقیم با دام یا محصولات دامی (مثلاً در دامداری‌ها، کشتارگاه‌ها)

3. استنشاق باکتری‌ها (در محیط‌های آلوده مثل آزمایشگاه یا دامداری)

4. از طریق پوست آسیب‌دیده یا زخم باز هنگام تماس با خون یا ترشحات دامی

 علائم در انسان:

• تب موج‌دار (یعنی تب بالا که میاد و میره)

• تعریق شدید (به‌ویژه شب‌ها)

• خستگی، بی‌حالی، سردرد، درد عضلانی و مفاصل

• کاهش وزن

• گاهی درگیر شدن کبد، طحال، بیضه، مغز یا استخوان

در صورت مزمن شدن، ممکنه تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشه و باعث آسیب جدی به اندام‌ها بشه.

 پیشگیری:

• مصرف فقط لبنیات پاستوریزه و مطمئن

• استفاده از دستکش و ماسک در تماس با دام یا محصولات دامی

• واکسیناسیون دام‌ها

• آموزش دامداران و کارگران دامداری‌ها

 درمان:

• با آنتی‌بیوتیک‌های ترکیبی مثل داکسی‌سایکلین + ریفامپین به مدت حداقل ۶ هفته

• درمان باید کامل باشه چون اگر نیمه‌کاره رها بشه، عود و مزمن شدن بیماری خیلی شای

• اما در بین مردم ایران، معمولاً با اسم تب مالت شناخته می‌شه چون یکی از علائم اصلیش تب هست و در گذشته از طریق لبنیات سنتی و غیرپاستوریزه (مثلاً از مالت یا دوغ سنتی) منتقل می‌شود

حیوانات ناقل تب مالت:

1. گاو → عامل: Brucella abortus

2. گوسفند → عامل: Brucella melitensis

3. بز → عامل: Brucella melitensis (خطرناک‌ترین نوع برای انسان)

4. خوک → عامل: Brucella suis

5. سگ → عامل: Brucella canis (کمتر شایع ولی ممکنه)

6. شتر، گوزن، بز کوهی و دیگر حیوانات وحشی خون‌گرم هم می‌تونن ناقل باشن، به‌ویژه در مناطق خاص جغرافیایی

 نکات مهم:

• حیوانات ممکنه هیچ علامت ظاهری نداشته باشن ولی همچنان ناقل باشن.

• در دام‌ها معمولاً باعث سقط جنین، ناباروری یا کاهش تولید شیر می‌شه.

• این حیوانات از طریق شیر، ادرار، ترشحات جنین، خون و گوشت می‌تونن باکتری رو منتقل کنن.

لپتوسپیروز (Leptospirosis)بیماری مشترک بین انسان وحیوان

لپتوسپیروز یک بیماری باکتریایی زئونوز (قابل انتقال بین حیوان و انسان) است که توسط باکتری‌هایی به نام Leptospira ایجاد می‌شود. این بیماری در مناطق گرم و مرطوب، به‌ویژه بعد از بارندگی سنگین یا سیل، شیوع بیشتری دارد.

 حیوانات ناقل:

• مهم‌ترین ناقل‌ها: موش‌ها و جوندگان

• همچنین: سگ، گاو، خوک، اسب، حیوانات وحشی یا اهلی آلوده

• حیوانات آلوده ممکنه بدون علائم باشند ولی از طریق ادرار باکتری رو به محیط دفع کنن

 راه‌های انتقال به انسان:

1. تماس با آب، خاک یا گل آلوده به ادرار حیوان آلوده
   (مثلاً راه رفتن پابرهنه یا افتادن در آب آلوده بعد از سیل)

2. تماس با ادرار یا بافت‌های آلوده حیوانات (در دامداری‌ها یا آزمایشگاه‌ها)

3. از طریق زخم پوست یا مخاط چشم، بینی، دهان

 علائم در انسان:

لپتوسپیروز طیف وسیعی از علائم دارد:

مرحله اول (خفیف):

• تب، سردرد شدید

• درد عضلانی (مخصوصاً در ران‌ها و کمر)

• تهوع، استفراغ

• قرمزی چشم‌ها

 مرحله دوم (شدیدتر – نادر ولی خطرناک):

• زردی (یرقان) → نشان‌دهنده درگیری کبد

• نارسایی کلیه

• خونریزی داخلی (در ریه یا گوارش)

• سندرم Weil: فرم شدید لپتوسپیروز با مرگ‌ومیر بالا

 پیشگیری:

• پوشیدن کفش و دستکش هنگام کار در مزرعه یا مناطق آلوده

• جوشاندن یا ضدعفونی کردن آب مشکوک

• کنترل جمعیت موش‌ها

• واکسیناسیون دام‌ها در مناطق پرخطر

• عدم تماس با آب یا گل بعد از سیل بدون محافظ

 درمان:

• درمان در مراحل اولیه با آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل داکسی‌سایکلین یا پنی‌سیلین بسیار مؤثره

• هرچه زودتر درمان شروع بشه، عوارضش کمتره

سل گاوی (Bovine Tuberculosis)

Tuberculosis (TB) بیماری‌ای است که معمولاً ما انسان‌ها اون رو از نوع Mycobacterium tuberculosis می‌شناسیم. اما نوعی از این بیماری که در دام‌ها، به‌ویژه گاوها وجود داره، به نام سل گاوی شناخته می‌شه و عاملش باکتری Mycobacterium bovis هست.

فواید اسب سواری بر سلامت روان + 10 تاثیر مهم

 حیوانات ناقل:

• گاوها اصلی‌ترین منبع سل گاوی هستند

• همچنین ممکنه در گوسفند، بز، خوک، گوزن، گربه و حتی سگ هم دیده بشه

• این حیوانات ممکنه به‌صورت پنهانی آلوده باشن و سال‌ها باکتری رو منتقل کنن

 انتقال به انسان:

راه‌های اصلی انتقال سل گاوی به انسان عبارت‌اند از:

1. مصرف شیر خام یا لبنیات غیرپاستوریزه

2. استنشاق قطرات تنفسی (در تماس نزدیک با دام آلوده)

3. تماس با بافت‌های آلوده حیوانی (مثلاً در کشتارگاه یا دامداری)

4. نادر: انتقال از انسان به انسان (در موارد خاص)

 علائم سل گاوی در انسان:

شباهت زیادی با سل انسانی داره، اما ممکنه اندام‌های دیگری غیر از ریه رو هم درگیر کنه:

• تب طول‌کشیده

• کاهش وزن

• سرفه مزمن

• تعریق شبانه

• ضعف عمومی

• درگیری کبد، کلیه، غدد لنفاوی یا حتی استخوان

اهمیت بیماری:

• بیماری مزمن و پیش‌رونده‌ایه

• اگه به‌موقع تشخیص داده نشه، می‌تونه خطرناک و حتی کشنده باشه

• در بسیاری از کشورها، برنامه‌های کنترل و حذف گاوهای آلوده اجرا می‌شه

پیشگیری:

• پاستوریزه کردن شیر و لبنیات

• آزمایش و غربالگری دام‌ها برای سل

• مقابله با قاچاق دام و کنترل بهداشت دامداری‌ها

• استفاده از ماسک و دستکش هنگام کار با دام

 درمان:

• درمان در انسان مشابه سل معمولی‌ست ولی ممکنه طولانی‌تر باشه

• داروهایی مثل ایزونیازد، ریفامپین، اتامبوتول برای چند ماه تجویز می‌شن

Salmonellosis – سالمونلا

سالمونلا یک بیماری باکتریایی است که توسط باکتری‌های جنس Salmonella ایجاد می‌شود.
این باکتری از طریق دستگاه گوارش حیوانات و انسان منتقل می‌شود.

 حیوانات ناقل:

• مرغ، پرندگان، تخم‌مرغ خام

• گاو، خوک

• لاک‌پشت، مارمولک و خزندگان خانگی

 راه‌های انتقال:

• خوردن گوشت یا تخم‌مرغ نیم‌پز یا آلوده

• تماس با حیوانات ناقل (مثلاً خزندگان خانگی)

• عدم رعایت بهداشت در آشپزخانه (چاقوی آلوده، سطوح خام)

 علائم:

• اسهال، تب، دل‌ درد، تهوع، استفراغ

• ممکنه خفیف باشه یا در افراد ضعیف‌تر شدید بشه

 پیشگیری:

• پخت کامل گوشت و تخم‌مرغ

• شستن دست‌ها بعد از تماس با حیوانات

• ضدعفونی سطوح آشپزخانه

Avian Influenza – آنفلوآنزای پرندگان 

آنفلوآنزای پرندگان یک بیماری ویروسی بسیار واگیر در پرندگان است که برخی سویه‌های آن می‌توانند انسان را نیز آلوده کنند و مشترک بین انسان وحیوان می باشد و مشترک ین انسان و حیوان می باشد.

 حیوانات ناقل:

• مرغ، اردک، غاز و سایر پرندگان اهلی یا وحشی

 انتقال به انسان:

• تماس با پرندگان بیمار یا مرده

• تنفس در محیط آلوده (مثل مرغداری‌ها)

• تماس با فضولات یا ترشحات پرندگان آلوده

علائم در انسان:

• تب بالا، بدن‌درد، سرفه، تنگی نفس

• در موارد شدید ممکنه به ذات‌الریه و مرگ منجر بشه

 پیشگیری:

• پرهیز از تماس با پرندگان بیمار یا مشکوک

• پخت کامل گوشت مرغ و تخم‌مرغ

• مراقبت ویژه در زمان شیوع (قرنطینه پرندگان، ماسک، رعایت بهداشت)

Swine Flu (H1N1) – آنفلوآنزای خوکی بیماری مشترک بین انسان و حیوان

آنفلوآنزای خوکی نوعی ویروس آنفلوآنزای A هست که ابتدا در خوک‌ها شناسایی شد، ولی بعدها جهش پیدا کرد و به انسان منتقل شد.
ویروس مشهور H1N1 هم از همین خانواده‌ست.

حیوان ناقل:

• در اصل خوک‌ها میزبان اولیه بودن

 انتقال به انسان:

• در حال حاضر بیشتر از انسان به انسان منتقل می‌شه (مانند آنفلوآنزای فصلی)

• تماس نزدیک با فرد بیمار یا قطرات تنفسی

 علائم:

• تب، سرفه، گلودرد، بدن‌درد، خستگی

• شبیه آنفلوآنزای معمولی، ولی گاهی شدیدتر

 پیشگیری:

• واکسیناسیون آنفلوآنزا

• شستن دست‌ها، استفاده از ماسک در زمان شیوع

• پرهیز از تماس با افراد بیمار

منبع